خرید عرق آویشن

بررسی علمی خواص عرق گیاه آویشن

معرفی گیاه و عرق آویشن

آویشن با نام علمی Thymus vulgaris گیاهی از تیره نعناعیان است که از دیرباز در طب سنتی برای کاربردهای دارویی و تغذیه‌ای استفاده می‌شود . عرق آویشن عصاره آبکی به‌دست‌آمده از تقطیر این گیاه است که بخشی از ترکیبات فعال آویشن (خصوصاً ترکیبات فرّار و محلول در آب) را در خود دارد. 

عرق آویشن طعمی معطر و تند دارد و در فرهنگ‌های مختلف به‌عنوان درمان طبیعی جهت بهبود مشکلات گوارشی، تنفسی و عفونت‌ها مصرف شده است،در ادامه، به طور مستند به بررسی ترکیبات شیمیایی اصلی آویشن، خواص درمانی آن (ضدالتهاب، ضد میکروب، گوارشی، تنفسی، ضد اسپاسم، تقویت ایمنی و غیره)، فواید برای پوست و مو، کاربردهای سنتی و یافته‌های بالینی، و همچنین عوارض جانبی و موارد منع مصرف می‌پردازیم.

ترکیبات شیمیایی اصلی در عرق آویشن

ترکیبات مؤثره آویشن عمدتاً شامل فنول‌های طبیعی تیمول (Thymol) و کارواکرول (Carvacrol) هستند . این دو ترکیب بیشترین سهم را در اسانس آویشن داشته و مسئول بسیاری از خواص دارویی گیاه می‌باشند. درصد تیمول و کارواکرول بسته به گونه و شرایط کشت متغیر است؛ برای مثال، اسانس آویشن باغی می‌تواند حاوی حدود ۱–۲۵٪ تیمول و مقادیر قابل‌توجهی کارواکرول باشد . علاوه بر فنول‌ها، آویشن دارای سایر ترکیبات از جمله ترکیبات مونوترپنی (مانند پارا-سایمن و لینالول)، فلاونوئیدها (مانند لوتئولین و آپی‌ژنین) و اسیدهای فنولی (مانند اسید رزمارینیک) است . حضور این ترکیبات متنوع موجب طیف وسیعی از اثرات درمانی در عرق آویشن می‌شود. 

به طور مثال، مطالعات نشان داده‌اند فلاونوئید لوتئولین موجود در آویشن نقش قابل‌توجهی در خاصیت ضداسپاسم آن دارد ، در حالی که اسید رزمارینیک به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی می‌تواند مسیرهای التهابی (مانند مسیر NF-κB) را مهار کرده و واکنش‌های التهابی را کاهش دهد . به طور کلی، وجود تیمول و کارواکرول به‌همراه 
ترکیبات همراه، مجموعه‌ای از مواد موثره را فراهم می‌کند که خواص ضدمیکروبی، ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدانی و سایر اثرات درمانی آویشن را توجیه می‌کنند .

خواص دارویی آویشن (عرق آویشن)

اثرات ضدالتهابی

عرق آویشن دارای خواص ضدالتهابی قابل‌توجهی است که به ترکیبات فعال آن نسبت داده می‌شود. تیمول و کارواکرول به‌عنوان ترکیبات اصلی، توان مهار تولید میانجی‌های التهابی را دارند. در مطالعات آزمایشگاهی مشاهده شده است که تیمول به صورت وابسته به دوز می‌تواند تولید سایتوکاین‌های پیش‌التهابی مانند TNF-α، اینترلوکین-1β و اینترلوکین-6 را مهار کرده و در عین حال میزان اینترلوکین-10 (یک سایتوکاین ضدالتهابی) را افزایش دهد . این اثر بیانگر نقش تنظیم‌کنندگی ایمنی تیمول در کاهش التهاب است. همچنین اسید رزمارینیک موجود در آویشن از طریق مهار مسیرهای التهابی (مانند مسیر PKC/NF-κB) در مدل‌های حیوانی توانسته است التهاب را کاهش دهد . کارواکرول نیز دارای اثرات ضدالتهابی مشابهی است؛ مثلاً در محیط آزمایشگاهی منجر به کاهش تولید پروستاگلاندین E2 و آنزیم التهابی COX-2 در سلول‌ها شده است . مجموع این یافته‌ها نشان می‌دهد مصرف آویشن می‌تواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند و در بهبود شرایط التهابی مانند گلودرد، آسم با مؤلفه التهابی و حتی التهاب مفاصل سودمند باشد.

خواص ضدمیکروبی (ضدباکتری و ضدقارچ)

یکی از بارزترین خواص آویشن، توان ضدمیکروبی آن است. تیمول و کارواکرول به‌عنوان آنتی‌باکتریال‌های قوی شناخته می‌شوند و طیف وسیعی از باکتری‌های بیماری‌زا را مهار می‌کنند . اسانس آویشن (و عرق حاصل از آن) بر روی باکتری‌های گرم-مثبت و گرم-منفی اثر بازدارندگی دارد و حتی در برابر سویه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک نیز فعال است. به عنوان نمونه، نشان داده شده است که اسانس آویشن روی استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین (MRSA) اثر مهاری قوی دارد . مکانسیم عمل تیمول/کارواکرول ایجاد اختلال در غشای سلولی میکروب‌هاست؛ به‌طوری‌که در مواجهه با غلظت‌های پایین تیمول، غشاء باکتری دچار سوراخ‌شدن شده و محتویات داخل سلولی به بیرون نشت می‌کند که نهایتاً به مرگ سریع باکتری می‌انجامد . در یک مطالعه، تیمول در مدت تنها ۵ دقیقه باکتری مولد جوش و آکنه (Propionibacterium acnes) را به‌طور کامل از بین برد که نشان‌دهنده قدرت ضدمیکروبی بالای آن است . افزون بر خواص ضدباکتریایی، آویشن دارای اثرات ضدقارچی نیز می‌باشد. اسانس آویشن و ترکیبات فنولی آن در محیط آزمایشگاهی رشد قارچ کاندیدا آلبیکنس (عامل برفک و برخی عفونت‌های پوستی) را مهار کرده‌اند . حتی عصاره آویشن شیرازی (گونه بومی ایران) در غلظت‌های پایین توانسته رشد قارچ‌های بیماری‌زا را متوقف کند .

مجموعه این شواهد تأیید می‌کند که عرق آویشن می‌تواند به عنوان یک ضدعفونی‌کننده طبیعی برای مقابله با عفونت‌های باکتریایی و قارچی (مثلاً عفونت‌های گلو، دهان، دستگاه تنفس یا پوست) مورد استفاده قرار گیرد.

اثرات ضدویروسی

عرق آویشن و ترکیبات آن علاوه بر باکتری‌ها و قارچ‌ها، در برابر برخی ویروس‌ها نیز فعال هستند. تحقیقات نشان داده که عصاره‌های آویشن قادر به کاهش قابلیت عفونت‌زایی ویروس‌ها در محیط آزمایشگاهی هستند. برای مثال، در یک مطالعه عصاره اتانولی آویشن توانست میزان تکثیر ویروس تبخال انسانی (HSV-1) را - حتی در سویه‌های مقاوم به داروی آسیکلوویر - به شکل معنی‌داری مهار کند . در این آزمایش، غلظت‌های کم عصاره آویشن (تهیه‌شده با اتانول ۲۰٪) باعث کاهش تشکیل پلاک‌های ویروسی شد و IC50 حدود 0.15 میکروگرم بر میلی‌لیتر گزارش گردید که بیانگر قدرت ضدویروسی بالا است . همچنین اسانس آویشن در برابر ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 و 2 موثر واقع شده است؛ به طوری که غلظت‌های بسیار پایین اسانس (در حد هزارم درصد) توانستند بیش از ۹۰٪ از تشکیل پلاک‌های ویروسی جلوگیری کنند . مکانیسم دقیق اثر آویشن بر ویروس‌ها به طور کامل روشن نیست، اما ممکن است به دلیل دناتوره کردن پوشش ویروس یا ممانعت از اتصال ویروس به سلول‌های بدن باشد. هرچند تحقیقات ضدویروسی روی آویشن در مراحل اولیه است، نتایج کنونی حاکی از پتانسیل بالای آن در مهار ویروس‌هایی مانند هرپس و احتمالاً ویروس‌های تنفسی (آنفلوآنزا و کرونا) است .

خواص گوارشی و ضدنفخ

آویشن از قدیم به‌عنوان یک گیاه هاضوم و ضدنفخ شناخته شده است. عرق آویشن می‌تواند با تحریک ترشح آنزیم‌های گوارشی و شل کردن عضلات دستگاه گوارش، به بهبود هضم غذا و کاهش نفخ کمک کند . در طب سنتی ایران، آویشن را تقویت‌کننده معده می‌دانند و از آن برای رفع سوءهاضمه، دل‌پیچه و ریفلاکس معده استفاده می‌شود  . مطالعات مدرن برخی از این اثرات را تأیید کرده‌اند. اثر ضداسپاسم آویشن روی عضلات صاف روده (که در بخش ضداسپاسم توضیح داده می‌شود) می‌تواند انقباضات دردناک روده (کولیک) را کاهش دهد و به آرام شدن حرکات دستگاه گوارش کمک کند. علاوه بر این، آویشن دارای خواص ضد زخم معده و ضد میکروب معده است. یک تحقیق آزمایشگاهی نشان داد که عصاره آبی آویشن قادر است رشد باکتری هلیکوباکتر پیلوری – عامل اصلی زخم معده و ورم معده – را مهار کند . همچنین تیمول به دلیل اثر ضدالتهابی می‌تواند به محافظت از مخاط معده در برابر التهاب و ترشح بیش از حد اسید کمک نماید . اگرچه مطالعات بالینی مستقیمی بر روی بیماران مبتلا به زخم یا ورم معده با آویشن محدود است، اما شواهد مقدماتی پیشنهاد می‌کنند مصرف متعادل عرق آویشن ممکن است در بهبود علائم سوءهاضمه، نفخ و پیشگیری از زخم‌های گوارشی موثر باشد. البته در صورت ابتلا به مشکلات حاد گوارشی، نباید تنها به درمان‌های گیاهی اکتفا کرد و لازم است با پزشک مشورت شود.

خواص تنفسی و ضدسرفه

یکی از مشهورترین کاربردهای آویشن، درمان مشکلات تنفسی به‌ویژه سرفه و برونشیت است. عرق آویشن دارای خاصیت خلط‌آور (اکسپکتورانت) و آنتی‌توسیو (ضدسرفه) می‌باشد. مصرف آویشن باعث رقیق‌تر شدن مخاط راه‌های تنفسی و تسهیل خروج خلط از ریه‌ها می‌شود . هم‌زمان، اثرات ضداسپاسم آن (شل کردن عضلات صاف نای و برونش‌ها) به کاهش شدت و دفعات سرفه‌های تشنجی کمک می‌کند  . این خواص سبب شده که آویشن در بسیاری از شربت‌های ضدسرفه گیاهی به کار رود. مطالعات بالینی متعددی اثر مفید آویشن در بهبود سرفه و برونشیت را تأیید کرده‌اند. در یک کارآزمایی دوسوکور کنترل‌شده با دارونما روی بیماران مبتلا به برونشیت حاد، شربت حاوی عصاره آویشن طی ۱۰ روز توانست تعداد دفعات سرفه در روزهای انتهایی دوره را نزدیک به ۶۹٪ کاهش دهد که به‌طور معناداری بیشتر از بهبود ۴۸٪ در گروه دارونما بود (بهبود در گروه آویشن-پیچک ۶۸٫۷٪ در برابر ۴۷٫۶٪ در دارونما؛ p<0.0001) . در همین مطالعه، نیمی از بیماران گروه آویشن ظرف ۲ روز به کاهش ۵۰٪ در دفعات سرفه رسیدند، در حالی که در گروه دارونما این میزان کاهش با تأخیر بیشتری حاصل شد . مطالعه‌ی بالینی دیگر روی ترکیب عصاره آویشن و ریشه پامچال نیز نتایج مشابهی نشان داد و بهبود علائم برونشیت در گروه دریافت‌کننده شربت آویشن-پامچال به‌مراتب سریع‌تر و چشمگیرتر از دارونما بود . جالب توجه اینکه اثر آویشن در بهبود سرفه با برخی داروهای شیمیایی نیز قابل مقایسه است؛ به عنوان نمونه، در یک کارآزمایی بالینی روی ۶۰ بیمار با سرفه‌های همراه با خلط، شربت آویشن (۳ بار در روز ۱۰ میلی‌لیتر) به اندازه برم‌هگزین (یک داروی خلط‌آور رایج) طی ۵ روز علائم را تخفیف داد . همه این شواهد علمی، پشتوانه‌ای برای استفاده سنتی عرق آویشن به‌عنوان درمان مکمل در سرماخوردگی، برونشیت، سیاه‌سرفه و گلودرد هستند.

آژانس دارویی اروپا نیز مصرف فرآورده‌های حاوی آویشن را به عنوان درمان کمکی سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی به رسمیت شناخته است .

اثرات ضداسپاسم (گشادکننده عضلات صاف)

ضداسپاسم بودن آویشن یکی از دلایل اصلی کاربرد گسترده آن در مشکلات گوارشی و تنفسی است. ترکیبات موجود در آویشن می‌توانند عضلات صاف را شل کرده و از انقباضات شدید و دردناک جلوگیری کنند. تحقیقات در شرایط آزمایشگاهی نشان داده‌اند که عصاره‌های آویشن روی ماهیچه‌های صاف روده و نای اثر آرام‌بخشی عضلانی دارند و می‌توانند انقباضات القاشده توسط موادی مانند هیستامین یا استیل‌کولین را مهار کنند . برای مثال، در یک مطالعه کلاسیک، عصاره مایع آویشن (حاوی مقادیر مشخص تیمول و کارواکرول) به طور وابسته به دوز توانست انقباضات نای خوکچه هندی را که با هیستامین و پروستاگلاندین ایجاد شده بود، به‌طور برگشت‌پذیر متوقف کند . ترکیب‌های فلاونوئیدی آویشن از جمله تیمونین و سیرسیلیول نیز به عنوان اسپاسمولیتیک‌های قوی شناسایی شده‌اند که در شل کردن عضلات برونش نقش دارند . افزون بر آزمایش‌های برون‌تنی، شواهد درون‌تنی نیز اثر ضداسپاسم آویشن را تأیید می‌کنند؛ مثلاً مصرف آویشن می‌تواند به کاهش اسپاسم‌های برونش در آسم کمک کند یا دردهای کولیکی روده را تسکین دهد. حتی در زمینه دردهای قاعدگی (که ناشی از انقباضات رحم است) نیز اثر ضداسپاسم آویشن مورد توجه قرار گرفته است. در یک کارآزمایی بالینی سه سو کور در ایران، تأثیر روغن ضروری آویشن شیرازی با داروی ایبوپروفن در درمان دیسمنوره اولیه (درد قاعدگی) مقایسه شد. نتایج نشان داد شدت درد و اسپاسم در هر دو گروه به طور معناداری کاهش یافت و آویشن به اندازه ایبوپروفن در کاهش درد قاعدگی موثر بود (میانگین نمره درد پس از درمان: 1.21 در گروه آویشن در برابر 1.48 در گروه ایبوپروفن، در حالی که در گروه دارونما 3.54 بود؛ کاهش درد در هر دو گروه درمانی نسبت به دارونما p<0.001) . این یافته‌ها نشان می‌دهد که اثر شل‌کنندگی عضلات صاف توسط آویشن، کاربرد آن را برای طیفی از مشکلات ناشی از اسپاسم (از سرفه‌های تشنجی گرفته تا قولنج روده و درد قاعدگی) توجیه می‌کند.

تقویت‌کننده ایمنی و خواص آنتی‌اکسیدانی

گیاه آویشن سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی است و به حفظ سلامت سیستم ایمنی کمک می‌کند. بررسی‌ها نشان داده که آویشن تازه در مقایسه با بسیاری از گیاهان دارویی دیگر، یکی از بالاترین سطوح ظرفیت آنتی‌اکسیدانی را داراست . ترکیبات فنولی مانند تیمول، کارواکرول و اسید رزمارینیک با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد، از سلول‌های بدن در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کنند  . به عنوان نمونه، تیمول توانسته است در محیط آزمایشگاهی اکسیداسیون LDL (کلسترول بد) توسط سلول‌های اندوتلیال را مهار کند که این امر می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی مفید باشد . همچنین یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی قوی به نام پ-سایمن-2،3-دی‌ال برای اولین بار در آویشن شناسایی شده که فعالیت آنتی‌اکسیدانی آن حتی از ویتامین E بیشتر گزارش شده است . این خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی سبب می‌شود مصرف آویشن اثر تقویت‌کننده بر سیستم ایمنی داشته باشد؛ بدین صورت که با کاهش عوامل مخرب (رادیکال‌های آزاد و سایتوکاین‌های التهابی) و نیز اثر ضدمیکروبی خود، بار روی سیستم ایمنی را کم کرده و مقاومت بدن در برابر عوامل بیماری‌زا افزایش می‌یابد . برخی مطالعات عنوان “تعدیل‌کننده ایمنی” را برای آویشن به کار برده‌اند، زیرا ترکیبات آن می‌توانند تعادل پاسخ‌های ایمنی (میان واکنش‌های التهابی و ضدالتهابی) را برقرار سازند . اگرچه عبارت “تقویت ایمنی” در معنای علمی به دقت قابل تعریف نیست، اما می‌توان گفت مصرف متعادل عرق آویشن با تأمین آنتی‌اکسیدان‌ها، کاهش التهاب مزمن و کمک به مهار میکروب‌ها، فضایی مناسب‌تر برای عملکرد مطلوب سیستم ایمنی فراهم می‌کند. به عنوان یک شاهد بالینی، در یک مطالعه روی بیماران آسم متوسط، مصرف کارواکرول خالص (یکی از اجزای اصلی آویشن) به مدت ۲ ماه باعث کاهش نشانگرهای التهاب و استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد ریوی بیماران شد . این دستاوردها تاییدی بر نقش آویشن در حمایت از سیستم ایمنی و سلامت عمومی است.

خواص آویشن برای پوست و مو

فواید برای پوست

عرق آویشن به دلیل خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی خود، می‌تواند در حفظ سلامت پوست و درمان مشکلات پوستی مفید باشد. یکی از کاربردهای مشهور آویشن در پوست، کمک به درمان آکنه است. باکتری Cutibacterium acnes (نام قدیم: Propionibacterium acnes) که عامل جوش‌های پوستی است، نسبت به ترکیبات آویشن حساس می‌باشد. در تحقیقات آزمایشگاهی، اسانس آویشن توانست رشد این باکتری را کاملاً مهار کند؛ به طوری که در غلظت 0.25٪ ظرف ۵ دقیقه باکتری‌های آکنه به طور کامل از بین رفتند .

این اثر قوی حتی از برخی داروهای ضدآکنه رایج (مانند بنزوئیل پراکسید) در شرایط آزمایشگاهی بیشتر بوده است . به همین دلیل عصاره‌های آویشن و تیمول در ترکیب برخی لوسیون‌ها و تونرهای گیاهی ضدجوش به کار می‌روند. علاوه بر آکنه، خاصیت ضدعفونی‌کننده آویشن برای بهبود زخم‌های پوستی و جلوگیری از عفونت آنها مفید است. در طب سنتی از ضماد آویشن برای ضدعفونی‌کردن بریدگی‌ها و خراش‌ها و همچنین درمان بیماری‌های قارچی پوست (نظیر قارچ‌های پا) استفاده می‌شده است . تحقیقات نوین نیز تأیید کرده‌اند که اسانس آویشن علیه قارچ‌های پوستی (مانند کچلی قارچی) فعال است و می‌تواند به‌عنوان درمان کمکی در عفونت‌های قارچی پوست و ناخن مطرح شود . همچنین به خاطر وجود آنتی‌اکسیدان‌ها، آویشن اثر محافظتی در برابر پیری زودرس پوست دارد؛ آنتی‌اکسیدان‌ها با کاهش آسیب رادیکال‌های آزاد به کلاژن پوست، به حفظ جوانی و شادابی پوست کمک می‌کنند. البته باید توجه داشت که اسانس آویشن خالص می‌تواند در برخی افراد ایجاد تحریک یا حساسیت پوستی کند، لذا استفاده موضعی از عرق یا اسانس آویشن حتماً باید به صورت رقیق‌شده و با احتیاط انجام شود (در بخش عوارض جانبی بیشتر توضیح داده شده است).

فواید برای مو

خواص آویشن برای مو عمدتاً به بهبود گردش خون پوست سر و فعالیت ضدمیکروبی آن برمی‌گردد. در طب سنتی، شستشوی سر با دم‌کرده یا عرق آویشن را عاملی برای تقویت ریشه مو و کاهش شوره سر دانسته‌اند. طبیعت ضدقارچ آویشن می‌تواند با عامل شوره سر (قارچ مالاسزیا) مقابله کرده و پوسته‌ریزی و خارش ناشی از شوره را کم کند. همچنین ماساژ پوست سر با روغن آویشن (مخلوط در حامل مناسب) باعث افزایش خون‌رسانی به فولیکول‌های مو می‌شود که ممکن است رشد مو را تحریک نماید. از منظر علمی، یک مطالعه معروف در Archives of Dermatology اثر آروماتراپی (ماساژ پوست سر با ترکیب روغن‌های اسانسی آویشن، رزماری، اسطوخودوس و سدر) را در بیماران مبتلا به آلوپسی‌آره‌آتا (ریزش موی سکه‌ای با منشأ خودایمنی) بررسی کرد. پس از ۷ ماه درمان، 44٪ از بیماران که از ترکیب روغن‌های حاوی آویشن استفاده کرده بودند، رشد مجدد مو را نشان دادند، در حالی که این میزان در گروه دارونما تنها 15٪ بود (تفاوت معنی‌دار آماری، p<0.01) . به بیان دیگر، تقریبا نیمی از بیماران گروه آویشن-اسانس‌ها بهبود قابل‌ملاحظه‌ای در رویش مو پیدا کردند، در حالی که در گروه کنترل این میزان بسیار کمتر بود . این مطالعه نشان می‌دهد که روغن آویشن (در کنار سایر روغن‌های معطر) می‌تواند رشد مو را در برخی انواع ریزش مو تحریک کند. البته مکانیسم دقیق آن مشخص نیست؛ احتمال می‌رود ترکیبات آویشن با افزایش جریان خون موضعی و فراهم کردن مواد مغذی برای فولیکول‌ها، فاز رشد مو (آناژن) را تقویت کنند. علاوه بر این، خاصیت ضدالتهاب آویشن ممکن است در کاهش التهاب اطراف فولیکول‌های مو (که می‌تواند عامل ریزش باشد) موثر باشد. در مجموع، شواهد علمی پشتیبان این ایده است که استفاده موضعی و صحیح از فراورده‌های آویشن می‌تواند به بهبود سلامت پوست سر و رشد مو کمک کند. البته برای مشکلات جدی ریزش مو، باید از درمان‌های اصلی تجویزشده توسط پزشک بهره برد و از آویشن تنها به عنوان درمان مکمل استفاده نمود.

کاربردهای سنتی در برابر شواهد بالینی

آویشن در طب سنتی

آویشن در پزشکی سنتی ایران و سایر ملل جایگاه ویژه‌ای داشته و به عنوان یک داروی همه‌کاره گیاهی به کار رفته است. در منابع طب سنتی از آویشن به عنوان مقوی جسم و روح یاد شده و برای طیف گسترده‌ای از مشکلات استفاده می‌شده است. خواص سنتی آویشن عبارت‌اند از: تقویت معده و کمک به هضم غذا، رفع نفخ و کولیک روده، درمان سرماخوردگی و نزله‌های تنفسی، تسکین سرفه و تنگی نفس، ضدعفونی‌کننده مجاری تنفسی و ادراری، تنظیم قاعدگی‌های دردناک یا عقب‌افتاده، و حتی افزایش دهنده‌ی انرژی و رفع خستگی. به طور سنتی عرق آویشن یا دم‌کرده آن را برای برونشیت، سیاه‌سرفه، گلودرد، سوءهاضمه، قولنج و حتی بعضاً برای تسکین درد آرتریت توصیه می‌کردند . غرغره آویشن در گذشته برای ضدعفونی گلو و لوزه‌ها در گلودردهای عفونی به کار می‌رفته است . همچنین بخور آویشن در درمان سینوزیت و گرفتگی بینی کاربرد داشته است. جالب اینکه برخی از این کاربردهای کهن، بعدها در طب نوین تأیید شده‌اند؛ مثلاً پزشکان سنتی از آویشن به عنوان ضدکرم (ضدانگل روده) بهره می‌گرفتند و امروزه می‌دانیم تیمول خاصیت ضدانگلی و ضدکرم روده‌ای دارد . در مجموع، طب سنتی دید وسیعی نسبت به آویشن داشته و این گیاه را برای تقریباً همه سیستم‌های اصلی بدن نسخه می‌کرده است: از سیستم تنفسی و گوارشی گرفته تا عصبی و ادراری. این گستردگی کاربرد ناشی از چندمنظوره بودن خواص آویشن (ضدمیکروب، ضداسپاسم، ضدالتهاب و…) است که در بالا به تفصیل شرح داده شد.

خوشبختانه بسیاری از این کاربردهای بومی اکنون با پشتوانه علمی تقویت شده‌اند.

شواهد بالینی مدرن

در دهه‌های اخیر، مطالعات بالینی متعددی به ارزیابی اثربخشی آویشن در درمان بیماری‌ها پرداخته‌اند که عمدتاً نتایجی مثبت و امیدوارکننده داشته‌اند. مهم‌ترین شواهد بالینی مربوط به اثرات ضدسرفه و ضدبرونشیت آویشن است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، چندین کارآزمایی تصادفی‌شده و کنترل‌شده نشان داده‌اند که شربت‌های حاوی آویشن (به تنهایی یا در ترکیب با گیاهان دیگر نظیر عشقه یا پامچال) به شکل معنی‌داری علائم برونشیت حاد را بهتر از دارونما بهبود می‌بخشند و دفعات سرفه را کاهش می‌دهند  . این نتایج آن‌قدر پایدار بوده که فرآورده‌های مذکور در برخی کشورهای اروپایی مجوز مصرف به عنوان داروی گیاهی ضدسرفه گرفته‌اند. در حوزه مشکلات گوارشی، اگرچه کارآزمایی‌های بالینی کمتری وجود دارد، اما شواهد سنتی قوی هستند و برخی مطالعات حیوانی نشان از حفاظت مخاط معده توسط آویشن دارند . در زمینه بیماری‌های زنان، یک کارآزمایی بالینی (ذکر شده در بخش ضداسپاسم) نشان داد که روغن آویشن می‌تواند درد و اسپاسم قاعدگی را در زنان جوان به اندازه ایبوپروفن کاهش دهد . این دستاورد علمی مهم، استفاده سنتی آویشن برای قاعدگی دردناک را تأیید می‌کند. همچنین مطالعه‌ای در کودکان مبتلا به آسم خفیف نشان داد که افزودن شربت آویشن به درمان استاندارد به مدت یک هفته، موجب کاهش سرفه‌های ناشی از فعالیت و نیز بهبود معنادار عملکرد تنفسی (بهبود FEV1) نسبت به گروه کنترل شد . یافته دیگری که می‌توان ذکر کرد، استفاده موضعی از آویشن در درمان آکنه است؛ هرچند مطالعات بالینی انسانی مستقیمی در این زمینه کم است، اما یک مطالعه آزمایشگاهی مطرح از دانشگاه لیدز انگلستان نتیجه گرفت که عصاره آویشن در از بین بردن باکتری‌های آکنه حتی از بنزوئیل پراکسید قوی‌تر است . این موضوع علاقه به انجام کارآزمایی‌های بالینی روی لوسیون‌های آویشن برای آکنه را برانگیخته است. به طور کلی، جمع‌بندی شواهد مدرن حاکی از آن است که آویشن واقعاً بسیاری از اثرات درمانی منسوب به خود را داراست و می‌تواند به‌عنوان درمان کمکی یا مکمل در طیفی از بیماری‌ها مفید واقع شود. البته باید تأکید کرد که کیفیت و دوز مصرفی فرآورده‌های آویشن در اثربخشی آن نقش کلیدی دارد؛ در مطالعات موفق معمولاً از عصاره‌ها یا روغن‌های استانداردشده آویشن استفاده شده است.

عوارض جانبی و موارد احتیاط مصرف

به طور کلی، آویشن جزو گیاهان ایمن محسوب می‌شود و مصرف متعادل آن (چه به صورت خوراکی در غذاها و دمنوش‌ها، چه به صورت عرقیات) در اکثر افراد عارضه‌ای به دنبال ندارد . کمیسیون E آلمان که مرجع معتبر گیاه‌درمانی است، برای آویشن هیچگونه منع مصرف، تداخل دارویی یا عوارض جانبی خاصی ذکر نکرده است . در کارآزمایی‌های بالینی نیز شربت‌های حاوی آویشن به خوبی تحمل شده و تفاوتی از نظر بروز عوارض جانبی نسبت به دارونما نداشته‌اند . با این حال، مانند هر ماده‌ی گیاهی، ممکن است در برخی افراد حساسیت‌ها یا مشکلاتی ایجاد شود. در موارد نادر، افراد ممکن است به آویشن واکنش آلرژیک نشان دهند؛ به ویژه کسانی که به سایر اعضای خانواده نعناعیان (مانند مرزنجوش، پونه کوهی یا نعناع) حساسیت دارند، ممکن است دچار خارش، کهیر یا تحریک مخاط پس از مصرف آویشن شوند. تماس مستقیم اسانس غلیظ آویشن با پوست برخی افراد مستعد می‌تواند سبب درماتیت تماسی (قرمزی و خارش پوست) گردد، لذا در مصرف موضعی باید حتماً اسانس را رقیق کرد و ابتدا روی بخش کوچکی از پوست تست نمود. مصرف بیش از حد آویشن یا اسانس آن به شکل خوراکی می‌تواند عوارضی به دنبال داشته باشد. اسانس آویشن بسیار غلیظ است و در مقادیر زیاد سمی واقع می‌شود؛ گزارش‌هایی هرچند نادر از مسمومیت با روغن آویشن وجود دارد که علایمی چون تهوع، استفراغ، سرگیجه، افت فشارخون و حتی تشنج در پی داشته است . یک مورد مستند از آسیب کبدی حاد (هپاتیت سمی) پس از مصرف دوز بالای اسانس آویشن گزارش شده است ، که تأکیدی بر خطرناک بودن مصرف بی‌رویه اسانس‌های غلیظ گیاهی است. بنابراین همیشه توصیه می‌شود اسانس آویشن تنها به مقدار بسیار کم و تحت نظر متخصص مصرف شود. در مقابل، مصرف خوراکی عرق آویشن یا دم‌کرده آن در مقادیر متداول معمولاً بی‌خطر است و چنین مشکلاتی را به همراه ندارد. دوران بارداری یکی از موارد احتیاط در مورد مصرف آویشن است. هرچند مصرف آویشن به مقدار کم در غذا مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما استفاده دارویی از اسانس یا عرق آویشن در بارداری به دلیل احتمال اثرات تحریک‌کننده رحم توصیه نمی‌شود . منابع علمی طب گیاهی ذکر کرده‌اند که اسانس آویشن می‌تواند در دوزهای بالا باعث انقباضات رحمی شود و از این رو برای زنان باردار خصوصاً در ماه‌های اولیه مناسب نیست.

در دوران شیردهی نیز بهتر است جانب احتیاط رعایت شود، زیرا اطلاعات کافی درباره ترشح ترکیبات آویشن در شیر مادر و اثر بر نوزاد وجود ندارد. در مجموع، عرق آویشن برای اکثر بزرگسالان سالم بی‌خطر است و اگر به مقدار متعارف مصرف شود، سودمند بوده و عارضه‌ای نخواهد داشت. رعایت اعتدال، توجه به واکنش بدن خود فرد، و پرهیز از مصرف فرآورده‌های غلیظ یا مقادیر خیلی زیاد، اصول کلی برای بهره‌گیری ایمن از خواص این گیاه ارزشمند می‌باشد. در صورت داشتن بیماری زمینه‌ای یا مصرف داروهای خاص، همواره بهتر است پیش از استفاده منظم از عرق آویشن با پزشک مشورت شود.

منابع علمی: این مطالب بر اساس مقالات و منابع معتبری از جمله پایگاه‌های علمی PubMed، ScienceDirect و گزارش‌های کمیسیون‌های معتبر تهیه شده است. برای نمونه، به چند منبع علمی استناد شده است: خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی آویشن  ، ترکیبات موثره تیمول و کارواکرول ، اثرات ضدسرفه در کارآزمایی‌های بالینی ، و بی‌خطر بودن مصرف آن بر اساس مراجع معتبر . این منابع و سایر مراجع ذکر‌شده در متن گواهی بر مستند‌بودن اطلاعات ارائه‌شده هستند. امیدواریم این بررسی جامع علمی، دید روشن‌تری نسبت به خواص درمانی عرق آویشن در اختیار شما قرار داده باشد.